ScienceBlogs
Home

Conscideraziuns söla crisa dl virus Corona

1
1
Conscideraziuns söla crisa dl virus Corona
Conscideraziuns söla crisa dl virus Corona. - © Photo by Chris Montgomery on Unsplash

Te chësc tëmp determiné dala pandemia me vëgnel tres indô imënt la frasa conesciüda y de gran portada leterara fora dla storia “Le Pice Prinz” dl autur franzesc Antoine de Saint-Exupéry che dij: „Al é cun le cör y nia cun i edli che i odun y capiun indertöra la realté, la jënt y döt le monn incër nos ia.“

Da forá-merz incá viunse edemes y dis che romagnará codî te nosta recordanza, ...por le chît sintí incër nos ia, por les plazes y les strades ötes, por l’imposcibilité da s’incunté danter familiars, compagns o conzitadins, por le laur fat da ciasa infora y - baldi ince – por les noeles da vigni de che informëia söl numer dles porsones infetades, varides o ince mortes. Dan n nemich invisibl y che ne se lascia nia pié ite, mo che podess avëi la müsa de vignun che i incontun, nes sintiunse te n iade indefenüs, lasciá susc y pordüs. Al é na fragilité che manacia da sofié completamënter les relaziuns interpersonales y soziales.

La crisa gaujada dala pandemia Covid-19 á ince chiló da nos mudé y straot daldöt la vita da vigni de y gaujé de gragn mudamënc sides tla vita privata co ince te chërta publica. L’infeziun se damana da döta la sozieté de gragn sforc y á madurí n gröm de conseguënzes che nes dá nia püch da ponsé: laur a n orar acorté, stlüta de botëghes y aziëndes, pordüda dl post de laur, mancianza de rendimënt, isolaziun soziala y ince ciamó d’atri fenomens de concomitanza che é da mëisc incá tl focus di media y dla discusciun publica. Mo tl medem tëmp vëgn tröc de nos ince confrontá cun conzec nüs y desfides positives che podess fá scora tl dagní sciöche le homeworking, le homeschooling o la digitalisaziun en general. Avisa te chësc  contest passenëia ite bun le pinsier dl scritur svizer Max Frisch che dij: „la crisa é n momënt produtif, an mëss madër ciaré da ti tó la ria saú“.

Mo restun n momënt pro la digitalisaziun. Chësc tema é bele da agn söl’agenda de tröpes istituziuns y aziëndes y reverda ala fin n gromun de impiegac y lauranc. Tres le virus Corona s’á la digitalisaziun ciafé na gran sbürla y ara moscëda sö tambëgn la sozieté co l’economia. „Destanziamënt sozial“ é la parora d’ordin dl momënt. Tröc de nos laora bele da n pez da ciasa infora. Chësc é sambëgn ma poscibl sce an á na bona conesciun y n alt degré de digitalisaziun.

Vignun de nos á intratant fat l’esperiënza che ara vá da limité spostamënc y iadi. I un capí che ara vá a pora nia ince da se mëte en contat o da tigní sentades te forma online y che chësta oportunité pó cinamai gní tuta sciöche na dërta chance. Intratant vëgnel metü a jí unités de scoraziun por fá videoconferënzes y por formé personal de scora y aministratif a na manira che chisc sides bugn da se möie a da adoré cun saoridanza y efiziënza i stromënc dla comunicaziun moderna. Da n pez incá laora nüsc büros te forma digitala. Chiló y dailó vá la cossa ciamó n pü’a pe zot, mo dötadöm pón dí che le virus Corona é sté bun da arjunje ci che mangers y consulënc dla digitalisaziun n’é cun döta la bona orenté cina incö nia stá bugn da arjunje. Le fazit cina sëgn: ara vá, sce an ó!

Le svilup dles edemes y di mëisc passá é imprescionant. Milesc y milesc de impiegac y de büros comunichëia digitalmënter. Tres les videoconferënzes s’á les destanzes geografiches te n iade ascorté a n minimum. De forá messân ciamó calcolé por n iade de sorvisc da Lungiarü a Balsan (inant y derevers) trëi ores. Intratant él danter Lungiarü y Balsan ma plü n per de secunc cina che la finestra dla videoconferënza se deura söl vidrel (monitor) dl computer, ... y ara funzionëia.

Sambëgn, dal punt d’odüda dla fragilité economica pon dessigü bele sëgn dí che les conseguënzes dl virus lasciará na merscia sota y alüsc desvastanta. Por compensé le dann economich ne bastarál nia ma de intervënc sporadics, mo al orará dantadöt ester inovaziuns y strategies industriales nöies. Öna dles majeres desfides é al momënt – sciöche bele dit dessura - l’esperimentaziun cun le telelaur (smart working), mai ciamó odüda te chësta dimenjiun. Düc é cherdá a reorganisé sü tëmps y sües lercs de laur aladô dles ghiranzes nöies gnüdes a se cherié. Le miú che i podun fá, é chël da sfruté a funz chësta ocajiun y da porvé da capí che fora de na crisa pól nia dainré ince nasce na oportunité o na chance.


Giovanni Mischí: Nasciü tl 1964 a Lungiarü (Comun de San Martin de Tor), stüde de germanistica y storia tl’université de Desproch, 1990-2013 tradutur, lessicograf y archivar pro l’Istitut Ladin „Micurá de Rü“, dal 2013 incá responsabl por la formaziun di insegnanc dles scores ladines, dozënt tla Université Lëdia da Balsan.

Tags

Citation

https://doi.org/10.57708/b9967933
Mischí, G. Conscideraziuns söla crisa dl virus Corona. https://doi.org/10.57708/B9967933

Related Post

Entry denied: the danger of exclusion
ScienceBlogs
covid-19

Entry denied: the danger of exclusion

Abdullah Omar YassenAbdullah Omar Yassen
Covid-19 in Latin America: if the virus doesn’t kill us, hunger will
ScienceBlogs
covid-19

Covid-19 in Latin America: if the virus doesn’t kill us, hunger will

Carlos Cruz InfanteCarlos Cruz Infante
Bilanciare la solidarietà: il riconoscimento dei diritti umani
ScienceBlogs
covid-19

Bilanciare la solidarietà: il riconoscimento dei diritti umani

Clara Raffaele Adamo